Nasa ibaba ang teksto na ibinahagi ko bilang mensahe sa isang bahagi ng UP National Writers Workshop.  Ang hindi ko nabanggit dito, masaya na may mga kaibigang naging katuwang para maitawid ang gawain.  Nakakatuwa na may mga saglit para kumain at makipagkamustahan.  Laging may tuwa sa mga bagong kaibigan at bagong kakuwentuhan, at siguro’y may pasasalamat na rin sa mga mini challenge na hindi namin inasahan.

Sabi ng kaibigan, actually sabi ng marami, masay sa elbi pag bisita ka.  Pag trabaho na, baka ibang usapan na iyon.  Mabuti, sa ngayon, napadaan man para sa trabaho, hindi pa rin nawala ang positibong pagtingin.  At mabuti’t kahit paano’y naipakilala ang lugar na ito sa panibagong grupo ng mga manunulat.  Sana’y may napulot silang mga piraso na pwede nilang maangkin.

***

Ito ang yugto sa palihan kung saan magbibigay ako ng pasasalamat at ipapasa rin ang atas at pamamahala ng UP National Writers Workshop sa isa pang ICW fellow para sa susunod na taon . Isa itong ritwal na isinasagawa ng aming tanggapan taun-taon, dati’y sa Baguio, ngayon ay nasa Los Baños naman. Mula nakaraang taon hanggang ngayon, maraming tanong at leksyon na itinala at isasaalang-alang para sa mga susunod pang taon sa panig ng mga panelist at gayon din ng mga fellow.

Sa isang planadong aktibidad tulad ng writers workshop, maraming mga bagay at pangyayaring madalas ay yayanig sa mga naitakda nang ritwal. Ang hinahon sa routine na diskusyon sa poetika at akda ay minsanang masisingitan ng taasan ng boses hinggil sa mga oyayi at monorhyme; ang laptop sa Powerpoint para sa naghihintay na lecturer, minsan ay maghahang sa kalagitnaan ng talakayan; ang diskusyon tungkol sa mito at pagkukuwento, minsan ay mapupunta sa mga librong pambata na naglalaman ng gahasa at pedopilya, na nakakailang lalo’t maraming sidetrip sa mga lugar na may mga batang artista at tambayan ng mga boy scout (at di lang basta boy scout, take note, cub scout pa). #happykiddohappypedo ika nga, kung pahihintulutang humirit ng mga sensitibong biro gaya nito. Pero alam naman natin, lalo sa ganitong senaryo, kung may lihis sa anyo at nilalaman, laging may fellow at panelist na nakaantabay at handang magwasto.

Para sa marami sa atin, nagpapakita ang bakas ng pagwawasto sa mga duda at interogasyon–mid-career writer ba ako talaga, may kulang ba sa naipakita ko, may lihis ba sa mga nasabi ko, nahanap ko ba ang hinahanap ko o lumala lamang ang pagkaligaw ko? Sa kabilang banda, saang lugar pa ba mainam maligaw kundi dito sa Los Baños? Sa piling ni Makiling, sa pasikut-sikot sa Freedom Park, sa pagsaglit sa Entablado, sa High School for the Arts, sa tindahan ng buko pie, chocomilk at cake na hugis puso. Masayang maligaw lalo’t sa pagkaligaw, lumilinaw kung saan at kanino mo nais umuwi. Naliligaw kasi may hinahanap. At sa lugar ng mga pasalubong, sinasalubong natin na anuman ang hinahanap, darating ang sandali na lahat ay mahahanap. Iligaw man ni Makiling, makakauwi at uuwi pa rin kung nanaisin. Kung pipilitin. Ang mabuting balita–may panahon pa. At dahil doon, laging tayong may bitbit na pag-asa’t pasasalamat.

At baka naroon nga ang leksyon, kung naghahanap nga ng moral lesson. Naroon sa pagtitimbang sa mga sobra at kulang, sa mga angkop at hindi angkop habang mayroon pang panahon. Maraming baong kumplikasyon, mas mailap ang mga sagot kesa sa mga tanong. Pero, isang hapon habang naglalakad pababa sa matarik na lupain ni Makiling, makikita mo ang pulutong ng mga tatay na de-motor (DILFsa ibang mundo at ibang kwento), habang naghihintay naman sa mga waiting shed ang mga batang nakauniporme’t nakangiti, paano’y nasundo na sila’t sa wakas ay malapit nang makauwi. Nakakatuwang isulat. Oo, dapat ko ngang isulat. Ito ang ating pagwawasto at ito ang wasto. Iwinawasto natin ang ating pagsusulat at nagwawasto tayo sa pamamagitan ng pagsusulat.

Totoo, sa maraming antas ng pagtatasa at pagsipat, bata pa tayo at marami pang hindi alam. Pero tulad ng buko pie at Mer-Nel’s, ng malaswang biro at mga di angkop na hirit, ang pagkaligaw pagwawasto at pagkatuto, ang pag-alis at pag-uwi, lahat sila, lahat ng naitanim na posibilidad, lahat ay ubod ng sarap.